Tam 10 yýl önce Mimar Hakan Kýran’ýn kara kalem çizimlerini Ýstanbul Büyükþehir Belediye Baþkaný Kadir Topbaþ’a ilk sunup, Haziran 2004’te TMMOB Ýstanbul Mimarlar Odasý ile noter tarafýndan onaylanan Haliç Metro Köprüsü Projesi, 10 yýllýk sancýlý birdoðum sürecini geride býrakýp “Akýllý Köprü” olarak gün yüzüne çýktý. Köprü, üzerine yerleþtirilen 36 adet 3 boyutlu sensörle günde 24 saat boyunca izlenecek. Herhangi olaðandýþý bir hareket hissettiðinde anýnda merkeze iletecek. 

 

HALÝÇ´TEKÝ YENÝ KÖPRÜDEN KARELER

 

Denizin içindeki kazýklarýn paslanmasýný engellemek için sürekli akým verilecek. Rüzgarda “aura dinamik” göstermesi için, elemanlarý rüzgara göre tasarlanan köprüden yaya olarak da karþýdan karþýya geçilebilecek.

 

GEMÝ GÜVERTESÝ ÞEKLÝNDE

Köprünün iki ayaðýndaki ara katlarda kafeterya ve tuvaletler yer alabilecek. Engelliler her yere ulaþabilecek. Üstten bakýldýðýnda “Gemi güvertesi” þeklinde tasarlanan duraklarýn olduðu alanýn üzerindeki cam kabinler, üzerine baðlanan kablolar sayesinde temizlikleri yapýlabilecek. Duraklardaki temizlik için camý üzerine gerilen kabloya baðlanarak temizlik yapýlabilecek.

 

Yapýmý süresince yurt içindeki bilim çevreleri ve UNESCO’nun da gündeminden düþmeyen köprü, projenin arkasýnda duran Ýstanbul Büyükþehir Belediye Baþkaný Kadir Topbaþ ve Baþbakan Tayyip Erdoðan’ýn da desteðiyle Ýstanbul’un prestij projelerinden biri olarak yerel seçimler öncesi hizmete girecek. Þubat sonu bitmesi planlan ve þu anda hýzla metal kaplama ve elektro mekanik çalýþmalarý devam eden köprünün, aydýnlatma, korkuluklar, merdiven, yürüyen merdiven ve asansör montajlarýnýn tamamlanmasýnýn ardýndan çevre düzenlemesine geçilecek olan köprüde ayrýca kum torbalarýyla da aðýrlýk testleri yapýlýyor. Açýlýþ öncesi, Türk medyasýnda ilk kez köprü üstüne çýkýp, iki yaka arasýndaki raylar üzerindeki test sürüþlerinden birini, köprünün mimarý Hakan Kýran ile birlikte yaptýk.

 

TÜM PROJENÝN MALÝYETÝ 420 MÝLYON DOLAR

Köprü, toplam 5.2 uzunluðunda, toplam 420 milyon dolara mal olan Taksim - Yenikapý Metro Hattý Projesi’nin en önemli ayaðý. Bu hat, Taksim Meydaný’ndan baþlayýp, Beyoðlu’nu takip ederek Þiþhane istasyonuna varýyor, daha sonra Perþembe Pazarý’na iniyor. Bu noktadan itibaren yeryüzüne çýkýp, Haliç’i geçerek, Haliç’in güneybatý kýyýsýnda Küçük Pazar Caddesi’nin üzerinden tekrar yer altýna giriyor. Haliç Metro Geçiþ Köprüsü, güneybatý yönünde “Unkapaný Yakasý” ile kuzeydoðu yönünde “Beyoðlu Yakasý” bölgeleri arasýnda yer alýyor. Tünelden tünele olan mesafe yaklaþýk 1 kilometre. 

 

TAKSÝM YENÝKAPI 8 DAKÝKA

Karþýlýklý kýyýlarda yer alan iki tünel arasýnda köprünün üzerinde Unkapaný Ýstasyonu, her iki yakaya da hizmet verecek. Hat tünele girdikten sonra Süleymaniye istikametine dönerek, Tarihi Yarýmada içindeki Ýstanbul Üniversitesi’nin Beyazýt Kampüs ve yurtlarýna yakýn bir noktadan üçüncü istasyonu olan “Þehzadebaþý” istasyonuna varacak. Buradan Marmara Kýyýsý’na uzanan hat, “Boðaz Geçiþi Marmaray” ile ortak olan dördüncü istasyon “Yenikapý”ya ulaþacak. Bu istasyonda Marmaray ve Havalimaný metro baðlantýsýyla entegre olan proje sayesinde, Taksim - Yenikapý 8, Osmanbey - Kadýköy 28, Havaalaný - Maslak 56, Maslak  - Kartal ise 71 dakikaya inecek. Taksim - 4. Levent Metrosu’nu Yenikapý’ya baðlayacak köprüyle birlikte 21 kilometre ulaþacak metro hattýnýn günlük yolcu taþýma kapasitesi, 1 milyon kiþiye çýkacak.

 

90 DERECE AÇILIYOR

 

* Köprü, denizde 2,5 metre çapýnda, yaklaþýk 110 metre derinliðe sahip 27 adet kazýk üzerinde inþa edildi. Ýki adet çelik kuleye eðik kablolu sistem ile asýlý bölümün uzunluðu 360 metre. Yapýmýnda yaklaþýk bin kiþi çalýþtý.

* 5 adet, 2,5 metre çapýnda kazýk üzerinde inþa edilen “Döner köprü”, 12 santimetre yükselerek, tek pivot ayak üzerinde 90 derece dönerek açýlýyor. 120 metre boyunda, 3 bin 500 ton hidrolik kaldýrma kapasitesine sahip.

* Beyoðlu ve Unkapaný yaklaþým viyadükleri, metro tüneli portal yapýlarý ile çelik köprüler arasýndaki baðlantýyý saðlýyor. Betonarme art germe sistemi ile üretilmiþ olup, Unkapaný yakasýnda 171 metre, Beyoðlu yakasýnda ise 242 metre boyunda.

* Döner köprü merkez ayaðý ile Unkapaný kýyýsý arasýnda, beton kiriþler tarafýndan taþýnan platform il ile bu platformu koruma amaçlý 10 adet kazýk ve baþlýk kiriþi bulunuyor. 

* Taksim - Yenikapý Metro Hattý’nýn yapýmý Anadolu Metro Ortaklýðý (Yüksel - Güriþ -Reha- Baþyazýcýoðlu), Haliç - Metro Geçiþ Köprüsü’nü Astaldý - Gülermak Ortak Giriþimi (AGJV), Elektromeranik ve ince iþlerin yapýmý ise Alarko - Rotem - Hyundai Konsorsiyumu’nca gerçekleþtirildi.

 

10 YILLIK SERÜVEN

 

Mimar Hakan Kýran, 14 Haziran 2004’teki ilk tasarýmýný, mevcut Unkapaný Köprüsü’nü kaldýrýlýp, yeniden araç, metro ve yaya köprüsü þeklinde yapmýþtý. Amaç, ikinci bir köprü yerine bir güzergahta bütün ulaþým akslarýný birleþtirip, üzerinde yaya, araç ve metro geçiþini saðlamaktý. Ayný zamanda Unkapaný Köprüsü’nün Haliç Tersanesi, Sinan’ýn Sokullu Camii ve Haliç tabanýna olan olumsuz etkisini gidermekti. Ancak bu fikir, 1985 yýlýnda belirlenen güzergah üzerinde yapýlan  bin 100 metrelik tünelin iptal edilip, aksýn Unkapaný Köprüsü’nün devamý olan Saraçhane aksýna alýnmasýný gerekiyordu. Bu fikir, Haliç köprüsüne karþý çýkan çevrelerce  aðýr eleþtirilere maruz tutuldu. Kamuoyu tepkisi üzerine, Haliç Metro Geçiþ Köprüsü’nün, 1985 yýlýnda kararlaþtýrýlmýþ güzergah üzerine yapýmýný verildi. Hazýrlanan eski proje Koruma Kurulu’na sunulmuþken bu projeden vazgeçilip, bugünkü aksýnda yer alan yerinde, birincisiyle ayný prensiplerle, yeni tasarým gerçekleþtirildi. 

 

Önce, rüzgar araþtýrmasý, Haliç’in zemin ve jeolojik yapýsý ile her iki kýyýnýn jeolojik yapýsý ve yapýlacak köprünün geçtiði güzergahtaki tarihi eserlere etkisi araþtýrýldý. Bu araþtýrma bütün proje çalýþmasý boyunca devam eti. Projede Türkiye’nin ve dünyanýn en önde gelen bilim adamlarý birlikte çalýþtý.

 

TOPBAÞ, 1 YIL DURDURDU

Projenin, 1990 ile 2004 arasýndaki aþamalarý, Koruma Kurulu’na sunulan onlarca projenin kabul edilmeme nedenleri incelendi. Nisan 2015’de bugünkü tasarýmýn bir önceki hali yapýldý. Haziran 2015’da Baþkanlýk onayýyla Koruma Kurulu’na sunulup, onaylandý. Bu tarihten sonra itibaren Türkiye’nin dünyanýn önde gelen çelik mühendisleriyle yapýlan tasarýmýn eksiksiz uygulanabilir hale getirilmesi için çalýþmalara baþlandý. 2004 yýlýnda Ýspanyol bir çelik firmasýndan danýþmanlýk alýnmýþken, 2005 yýlýnda Fransýzlarla çalýþýlmaya baþlandý. Bu arada statik firmalarla zemin ve kaya mekaniði uzmanlarý ile jeoloji mühendislerinin görüþü alýndý.

 

DÜNYANIN, PROJE ÇALIÞMASI EN UZUN SÜREN KÖPRÜSÜ

2006 yýlýnda proje çalýþmalarý sürerken ÜNESCO’nun uyarýsý üzerine, proje dünya kamuoyuna taþýndý. 2010-2011 yýllarý arasýnda, Unesco talebi doðrultusunda, çalýþmalar ÝBB tarafýndan bir yýl durduruldu. Bu arada, dünyanýn sayýlý zor zeminlerinden biri olarak kabul edilen Haliç’le ilgili iyileþtirme ve çözüm çalýþmalarý hýz kesmeden devam etti. 2011 yýlýnda UNESCO ile yapýlan 1 yýllýk çalýþma sonucunda inþaata devam kararý üzerine, bazý deðiþiklikler yapýlarak Köprü, geceli gündüzlü çalýþmayla bugünkü haline geldi. proje ve bilimsel çalýþmalarýn hala sürdürüldüðü düþünülürse, proje çalýþmasý en uzun süren bir köprü özelliðini taþýyor. 

 

10 yýl boyunca yýkýcý eleþtirilere maruz kalan köprünün mimarý Hakan Kýran, eleþtirileri doðal karþýlarken, “Benim için üzücü olan, bilim ve mimarlýk kavramlarý altýnda, bilim ve mimarlýktan uzak siyasi ve yýkýcý eleþtirilerdi. Alýþana kadar beni hayal kýrýklýðýna uðrattý. Ama sonunda, insanlarýn istediði yerde hayal kurabilme, istemediði yerde ise kör olma duygusuyla donatýldýðýný sonunda kabul ettim. Bugünün gelinen noktada, en baþtaki duruþum ve duygularýmdayým” dedi.

 

Eseriyle gurur duyan Kýran, Ýstanbul’un en önemli terasý olacaðý için bu duygulu herkesle paylaþacaðý günü sabýrsýzlýkla bekliyor. Yazar Elif Þafak’ýn “Ustam ve Ben” adlý son romanýna atýfta bulunup, Mimar Sinan’ýn eserlerini yaparken baþýna gelenlere dikkat çeken Kýran, köprü serüveninde yaþadýklarýný bir kitapta toplayacak. Kýran ayný zamanda, karikatür çizimlerinden oluþan bir çalýþmayla da Türkiye turuna çýkýp, yaþadýklarýný mimarlýk okullarýnda genç nesillere anlatacak.

FATMA AKSU - hurriyetemlak.com